Wrzody u konia w pigułce: przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie
Zmiana trybu życia koni nastała wraz z ich udomowieniem przez człowieka. W naturalnym środowisku choroba wrzodowa koni niemalże nie występowała, większość czasu spędzały one na poszukiwaniu jedzenia i pobieraniu często małych ilości paszy w postaci łodyg, uschniętych kępek traw i gałązek.
Obecny charakter utrzymania i użytkowania tych zwierząt wygląda zupełnie inaczej i znacznie zwiększa ryzyko rozwoju wrzodów u koni. Utrzymywane są w boksach, na ograniczonej przestrzeni, a pasza objętościowa jest im wydzielana. Dodatkowo, przy użytkowaniu sportowym częste wyjazdy na zawody podnoszą stres u koni, a ich zwiększone zapotrzebowanie energetyczne uzupełnia się dużymi dawkami paszy treściwej. Żywienie koni rekreacyjnych wygląda podobnie. Niestety, wszystkie z wymienionych czynników generują tą chorobę i sprawiają, że wrzody u koni to problem na skalę globalną. Cierpi na nie aż 70-90% całej światowej populacji.
Jako właściciele, możemy odegrać istotną rolę w zapewnieniu dobrostanu naszym koniom, gdy zrozumiemy przyczyny i objawy wrzodów. Kiedy poznamy, jak rozpoznać wrzody żołądka u naszego konia na podstawie jego zachowania oraz jak skutecznie zapobiegać tej chorobie, będziemy mogli realnie wpłynąć na zdrowie i komfort naszych zwierząt.
Jakie są przyczyny wrzodów żołądka u koni?
Przyczyny choroby wrzodowej u konia mają różny charakter, ale sposób powstawania wrzodów jest przeważnie ten sam.
Owrzodzenie żołądka u koni występuje, gdy naturalna równowaga między kwasem żołądkowym a błoną śluzową żołądka koni zostaje zaburzona. Kwas żołądkowy produkowany jest w żołądku konia przez całą dobę, aby trawić stale wpadające tam pożywienie. Gdy tak się nie dzieje, nadmiar kwasu żołądkowego i wzrost jego stężenia uszkadza ściany żołądka i jego błonę śluzową. Czynniki wywołujące wrzody u koni obejmują między innymi stres u koni, nieregularne żywienie, wzmożony wysiłek fizyczny i długotrwałe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Ryzyko wystąpienia wrzodów u koni rośnie, im bardziej jego tryb życia odbiega od naturalnego.
Wiele badań wskazuje na korelację występowania choroby wrzodowej ze stresem oraz błędnym żywieniem. Stres powoduje obniżenie przepływu krwi w błonach śluzowych i zwiększa produkcję kwasu, co skutkuje zwiększeniem jego wyrzutu na ściany żołądka. Przyczyny stresu mogą być różnorakie, takie jak częsty transport, długi pobyt w boksie, udział w zawodach lub zmiana stajni. Kiedy znamy przyczyny wrzodów żołądka u koni, łatwiej możemy ustalić, czy nasz wierzchowiec znajduje się w grupie wzmożonego ryzyka.
Po czym poznać, że koń ma wrzody?
Problem wrzodów u koni nie leży jedynie w ich występowaniu, ale również w trudności rozpoznania. Objawy wrzodów u koni często są niejednoznaczne i ukrywane przez zwierzęta. Można wymienić kilka zachowań, które występując razem mogą stanowić objawy choroby wrzodowej u koni:
Dodatkowo, zaniepokoić powinny nas powtarzające się epizody kolkowe, nie ustępujące po podaniu standardowych leków rozkurczowych.
Jak leczyć wrzody u konia?
W każdym przypadku kiedy podejrzewamy, że nasz koń może cierpieć na wrzody żołądka powinniśmy skonsultować to z lekarzem weterynarii, któy wykona badanie gastroskopowe.
Diagnostyka wrzodów żołądka u koni
Gastroskopię koni można wykonać w stajni, aczkolwiek wymaga starannego przygotowania pacjenta. Koń musi przejść 16-godzinną głodówkę przed badaniem, podczas której powinien przebywać w wyścielonym trocinami/torfem boksie lub mieć założony kaganiec. Dodatkowo, przez ostatnie 4 godziny przed badaniem konieczne jest ograniczenie dostępu do wody. Procedurę przeprowadza się po podaniu koniowi lekkiej sedacji. Gastroskop wprowadza się przez jamę nosową do żołądka, a po wypełnieniu go powietrzem, błonę śluzową poddaje się ocenie.
Gastroskopia pozwala lekarzowi weterynarii na rozpoznanie rodzaju syndromu wrzodów żołądka. Występuje on w dwóch wersjach - ESGUS w bezgruczołowej części żołądka (ang. Equine Squamous Gastric Ulcer Syndrome) i EGGUS w gruczołowej części żołądka (ang. Equine Glandular Gastric Ulcer Syndrome). To rozróżnienie jest ważne ze względu na różne leczenie choroby wrzodowej u koni.
Ponadto, obrazowanie ścian żołądka umożliwia wykluczenie występowania larw gzów, które mogą wywoływać u koni podobne objawy, jak przy chorobie wrzodowej.
Leczenie wrzodów żołądka u koni
Czynniki wpływające na wrzody żołądka to sekrecja kwasu żołądkowego, jego stężenie oraz obecność substancji buforującej - amylazy, zawartej w końskiej ślinie. Najczęstsza terapia polega na włączeniu leków zawierających ranitydynę i cymetydynę - związki chemiczne, który hamują produkcję kwasu żołądkowego. Często, przy leczeniu wrzodów u koni pada hasło Omeprazol o tym samym działaniu. Na forach jeździeckich wielokrotnie przewija się dyskusja o leku dla ludzi Ranigast na wrzody, jako forma zastępstwa preparatu na wrzody żołądka u koni - pamiętajmy jednak, że farmakologiczne leczenie choroby wrzodowej u koni powinniśmy pozostawić lekarzowi weterynarii, który po badaniu przypisze naszemu wierzchowcowi odpowiednie leki i zapozna nas ze skutecznym planem, jak wyleczyć wrzody. Prawidłowe leczenie często uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby i umieszczenia wrzodów w żołądku.
Jak karmić konia z wrzodami?
Idealnym rozwiązaniem jest karmić konia często i małymi dawkami. Oczywiście stajenna rzeczywistość wymusza na właścicielach dostosowanie się do reguł obowiązujących w danej stajni, ale należy starać się by koń był karmiony minimum 3 razy dziennie. Waga jednorazowo podawanej paszy treściwej, nawet dla dużych koni, nie powinna przekraczać 2kg.
Ważne jest aby ograniczyć ilość skrobi w diecie konia wrzodowego. Owies, choć tak popularny, nie jest dobrym rozwiązaniem gdyż zawartość skrobi w nim zawartej przekracza 50%, co intensywnie zaniża pH w układzie trawiennym. Pasza dla koni z wrzodami, która nie zawiera owsa znacząco ułatwi nam walkę z tą chorobą. Dobór właściwej paszy poza niskim poziomem skrobi powinien być również dopasowany do obciążenia pracą i kondycji konia.
Ponadto, dodatek sieczki do paszy treściwej będzie korzystny dla naszego zwierzęcia. W ramach możliwości przed jazdą lub startem w zawodach koń powinien dostać około 200g sieczki. Nie obciąży to układu pokarmowego, a stworzy „matę” buforującą wyrzut kwasu żołądkowego na ściany żołądka podczas ruchu. Pamiętajmy jednak, że rodzaj sieczki w przypadku konia z chorobą wrzodową ma znaczenie. Zwracajmy uwagę, czy nie występują w niej twarde elementy łodyg mogące doprowadzić do mechanicznego uszkodzenia osłabionej błony żołądka. Z perspektywy profilaktyki choroby wrzodowej najlepszym rozwiązaniem jest sieczka z lucerny, odznaczająca się zdolnością buforowania kwasu żołądkowego dzięki dużemu stężeniu wapnia.
Koniecznie należy pamiętać o podawaniu koniowi wystarczających ilości paszy objętościowej. Jej dostateczna ilosć odgrywa kluczową rolę przy chorobie wrzodowej koni. Konie wrzodowe powinny mieć stały dostęp do siana. Warto jest zawiesić w boksie siatkę o małych oczkach tak by koń mógł do woli, w małych dawkach pobierać włókno. Organizm konia produkuje kwas żołądkowy 24h na dobę i nie powinniśmy doprowadzać do sytuacji kiedy wyrzut kwasu żołądkowego następuje na pusty żołądek. .Stosując siatkę na siano i rozkładając dzienną dawkę pasz treściwych na minimum trzy mniejsze posiłki już znacząco wpłyniemy na stopień zaawansowania choroby wrzodowe
Wrzody żołądka u koni - profilaktyka i suplementy dla koni
Zapobieganie wrzodom u konia jest dla nas tym prostsze, im bardziej jego codzienność spełni jego naturalne potrzeby. Możemy zadbać o zmniejszenie stresu u koni poprzez odpowiednią ilość ruchu i możliwość spełniania silnej potrzeby behawioralnej, jaką jest przeżuwanie.
Dodatkowo, ważne jest włączenie do diety odpowiednich suplementów oraz preparatów. Pomogą one uśmierzyć dyskomfort wywołany owrzodzeniem żołądka u koni, przyśpieszą lekoterapię, czy ułatwią zapobieganie wrzodom u konia w przyszłości. Dobierając odpowiedni preparat, zwróćmy uwagę, czy suplement dla koni z chorobą wrzodową zawiera odpowiednie składniki. Dodatek wapnia oraz magnezu ma właściwości buforujące kwasy żołądkowe, a sam magnez dodatkowo działa wyciszająco. Wiąz czerwony w składzie (ang. slippery elm) przynosi ulgę od bólu i wzmaga produkcję śluzu przez błony żołądkowe, podobnie jak treonina. To aminokwas egzogenny, którego duże ilości znajdują się w produktach sojowych, jak np. śruta sojowa. Laminaria hyperborea - gatunek algi morskiej - daje dodatkową osłonę dla bezgruczołowej części jamy żołądka. Do tego probiotyki i prebiotyki w formie kultur drożdży oraz oligosacharydów, stanowiące składniki dla skutecznej odbudowy korzystnej flory bakteryjnej w układzie pokarmowym konia wrzodowego lub konia z problemami trawiennymi.
Redukcja ilości skrobi i ogólnej dawki pasz może wyraźnie zmniejszać ilość dostarczanej energii koniom w treningu. Można to bezpiecznie zrekompensować, dodając olej do codziennej diety konia, najlepiej bogaty w kwasy z grupy Omega.